Obrót i Magazynowanie
W 2012 roku sprzedaż gazu ziemnego osiągnęła poziom 14,9 mld m³, z tego 14,2 w segmencie Obrót i Magazynowanie. Gaz ten trafił do 6,7 miliona klientów w Polsce oraz 17 tysięcy klientów w Niemczech, zarówno indywidualnych, jak i przemysłowych, a blisko 4 tysiące osób w Grupie PGNiG pracowało nad bezpieczeństwem i ciągłością tych dostaw.
Najważniejsze wydarzenia 2012 roku:
- Zawarcie w dniu 5 listopada 2012 roku porozumienia pomiędzy PGNiG a OOO Gazprom Export w sprawie zmiany warunków cenowych na dostawy gazu ziemnego do Polski w ramach Kontraktu Jamalskiego. Osiągnięte porozumienie pozwoliło na zamknięcie postępowania przed Trybunałem Arbitrażowym w Sztokholmie;
- Zawarcie w dniu 17 października 2012 roku porozumienia pomiędzy PGNiG a VNG-Verbundnetz Gas AG, zmieniającego warunki cenowe na dostawy gazu ziemnego do Polski w ramach Umowy sprzedaży gazu Lasów z dnia 17 sierpnia 2006 roku. Na mocy niniejszego porozumienia została uzgodniona nowa formuła cenowa dla ceny gazu, która zawiera zarówno elementy oparte na cenach produktów ropopochodnych i cenach rynkowych. Uzgodniono także nową stawkę opłaty za moc. Postanowienia niniejszego porozumienia weszły w życie z dniem 1 października 2012 roku;
- W dniu 20 grudnia 2012 roku przeprowadzono pierwszą transakcję na giełdzie gazu, uruchomionej na Towarowej Giełdzie Energii (TGE). Zawieranie i rozliczanie transakcji giełdowych na rynku gazu możliwe jest wyłącznie za pośrednictwem domów maklerskich oraz towarowych domów maklerskich, będących członkami TGE oraz członkami Giełdowej Izby Rozrachunkowej, prowadzonej przez Izbę Rozliczeniową Giełd Towarowych SA (IRGiT). Rozliczenia i rozrachunki transakcji z rynku gazu prowadzi IRGiT. Rozliczanie transakcji przez IRGiT jest gwarancją zapłaty za sprzedany gaz;
- Zmiana rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego, między innymi wprowadzająca pojęcie punktu wirtualnego, umożliwiającego wirtualny handel gazem, w tym na giełdzie gazu;
- Zatwierdzenie nowych regulaminów świadczenia usług przesyłowych, dystrybucyjnych i magazynowania oraz odpowiednio taryfy dla świadczonych usług. Dokumenty te określają nowe zasady organizacji rynku gazu w Polsce, w tym funkcjonowania rynku wirtualnego (giełdowego i pozagiełdowego).
W ramach segmentu Obrót i Magazynowanie realizowana jest sprzedaż gazu ziemnego importowanego oraz wydobywanego ze złóż krajowych. Zakup gazu ziemnego z importu odbywa się głównie z kierunku wschodniego (65% zapotrzebowania), zarazem systematycznie powiększane są wolumeny sprowadzane z kierunku zachodniego i południowego (około 11%).
Sprzedaż gazu realizowana jest za pośrednictwem dwóch sieci: dystrybucyjnej oraz przesyłowej i podlega regulacji przez Urząd Regulacji Energetyki. Segment wykorzystuje na swoje potrzeby trzy podziemne magazyny gazu, zlokalizowane w Husowie, Mogilnie oraz w Wierzchowicach.
Wynik finansowy w 2012 roku
Segment Obrót i Magazynowanie wypracował znaczny wzrost efektywności – zysk operacyjny osiągnął poziom 325 mln zł, co oznacza wzrost o 524 mln zł w relacji do poprzedniego roku. Poprawa wyniku spowodowana została podwyższeniem rentowności sprzedaży gazu wysokometanowego. Zwiększenie taryfy na paliwo gazowe w marcu 2012 roku okazało się początkowo niewystarczające, jednak dzięki obniżeniu jednostkowych kosztów zakupu gazu z importu w wyniku podpisanego w listopadzie aneksu do Kontraktu Jamalskiego zmianie uległy warunki cenowe na dostawy gazu z uwzględnieniem wcześniej zrealizowanych zakupów. Korekta wyniku z tego tytułu, ujęta w IV kwartale, pozwoliła odrobić straty poniesione w pierwszych trzech kwartałach bieżącego roku.
Polityka taryfowa
Działalność w zakresie obrotu paliwami gazowymi podlega regulacji prowadzonej przez Prezesa URE. Regulacja ta polega na zatwierdzaniu taryf paliw gazowych, w tym cen paliwa gazowego i stawek opłat w nich zawartych, oraz kontrolowaniu ich stosowania pod względem zgodności z zasadami określonymi w ustawie Prawo energetyczne, w tym na analizowaniu i weryfikowaniu kosztów przyjmowanych przez przedsiębiorstwa energetyczne jako uzasadnione do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfach oraz na szeroko pojętej kontroli przedsiębiorstw energetycznych. Wysokość cen i stawek opłat zawartych w taryfach ma decydujący wpływ na wyniki finansowe Spółki. Metodologia kształtowania taryf określa ceny i stawki opłat na podstawie prognozowanych kosztów oraz planowanych wielkości sprzedaży gazu ziemnego, przy czym uwzględniane są koszty pozyskania gazu ze wszystkich kierunków dostaw paliw gazowych – zarówno z importu, jak i z wydobycia krajowego.
Dostarczanie paliwa gazowego realizowane jest do odbiorców przyłączonych do sieci przesyłowej, jak i do sieci dystrybucyjnej, w ramach umów kompleksowych, rozliczanych w oparciu o Taryfę, która zawiera:
- ceny paliwa gazowego, stawki opłat abonamentowych oraz stawki opłat sieciowych, stosowane do rozliczeń z odbiorcami pobierającymi paliwa gazowe z sieci przesyłowej;
- ceny paliwa gazowego, stawki opłat abonamentowych oraz stawki opłat sieciowych, stosowane do rozliczeń z odbiorcami pobierającymi paliwa gazowe z sieci dystrybucyjnych;
- sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych paliw gazowych, standardów jakościowych obsługi odbiorców oraz ustalania opłaty za przekroczenie mocy umownej.
W okresie styczeń 2011 – kwiecień 2013 roku obowiązywały następujące Taryfy dla Paliw Gazowych:
- Zmiana Taryfy w zakresie dostarczania paliw gazowych Nr 3/2010 zatwierdzona Decyzją Prezesa URE znak: DTA-4212-53(8)/2010/652/III/AG z dnia 16 grudnia 2010 roku (obowiązywała od 1 stycznia 2011 roku do 14 lipca 2011 roku);
- Taryfa w zakresie dostarczania paliw gazowych Nr 4/2011 zatwierdzona Decyzją Prezesa URE znak: DTA-4212-12(11)/2011/652/IV/AG z dnia 30 czerwca 2011 roku (obowiązywała od 15 lipca 2011 roku do 30 marca 2012 roku);
- Taryfa w zakresie dostarczania paliw gazowych Nr 5/2012 zatwierdzona Decyzją Prezesa URE znak: DTA-4212-53(29)/2012/652/V/AG z dnia 16 marca 2012 roku (obowiązywała od 31 marca 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku);
- Zmiana Taryfy w zakresie dostarczania paliw gazowych Nr 5/2012 zatwierdzona Decyzją Prezesa URE znak: DTA-4212-48(9)/2012/652/V/AG z dnia 17 grudnia 2012 roku (obowiązuje od 1 stycznia 2013 roku);
- Zmiana Taryfy w zakresie dostarczania paliw gazowych Nr 5/2012 zatwierdzona Decyzją Prezesa URE znak: DTA-4212-5(21)/2013/652/V/AG z dnia 25 stycznia 2013 roku.
W tabeli zostały przedstawione ceny za paliwo gazowe zgodne z Decyzjami.
Zmiany cen za paliwo gazowe dla odbiorców korzystających z sieci przesyłowej w grupach taryfowych E, Ls i Lw
| Grupy taryfowe | Zmiana Taryfy nr 3/2010 (obow. od 01.01.2011 do 14.07.2011) |
Grupy taryfowe | Taryfa nr 4/2011 (obow. od 15.07.2011 do 30.03.2012) |
Taryfa nr 5/2012 (obow. od 31.03.2012 do 31.12.2012) |
Zmiana Taryfy nr 5/2012 (obow. od 1 stycznia 2013) |
|---|---|---|---|---|---|
| zł/m³ | zł/m³ | zł/m³ | |||
| E-1A – E-4B | 0,9827 | E-1A – E-1C | 1,1076 | 1,2945 | 1,2516 |
| E-2A – E-2C | 1,1073 | 1,2942 | 1,2513 | ||
| Ls-1 – Ls-4 | 0,6603 | Ls-1 | 0,7432 | 0,8687 | 0,8399 |
| Ls-2 | 0,743 | 0,8685 | 0,8397 | ||
| Lw-1 – Lw-4 | 0,7745 | Lw-1 | 0,8717 | 1,019 | 0,9851 |
| Lw-2 | 0,8715 | 1,0188 | 0,9849 |
Rynek giełdowy
Giełda gazu zainaugurowana została w dniu 20 grudnia 2012 roku, kiedy to utworzony został rynek terminowy towarowy gazu na TGE. Produkty oferowane na tym rynku to:
- kontrakty miesięczne z dostawą na jeden, dwa lub trzy miesiące naprzód;
- kontrakty kwartalne z dostawą na jeden, dwa lub trzy kwartały naprzód;
- kontrakty roczne z dostawą na jeden lub dwa lata kalendarzowe naprzód.
W dniu 31 grudnia 2012 roku uruchomiony został natomiast rynek dnia następnego. Na przeszkodzie wcześniejszego uruchomienia giełdy gazu stanął brak odpowiedniego otoczenia regulacyjnego. Możliwość uruchomienia przez TGE rynku gazu uzależniona była bowiem od wdrożenia nowego modelu funkcjonowania rynku gazu w Polsce, umożliwiającego realizację przesyłu gazu do/z punktu wirtualnego. Wprawdzie nowy model – opracowany przez OGP Gaz-System SA w formie nowej Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP) – został zatwierdzony decyzją Prezesa URE jeszcze w lipcu 2012 roku, ale nie mógł on zostać wdrożony do czasu zatwierdzenia przez Prezesa URE nowych taryf operatorów infrastruktury (operatora systemu przesyłowego, operatorów systemów dystrybucyjnych i operatora systemu magazynowania), które umożliwiły dokonanie rozliczeń za transport gazu w nowej formule funkcjonowania rynku. W dniu 8 lutego 2012 roku Ministerstwo Gospodarki przygotowało odpowiedni projekt modyfikacji Rozporządzenia taryfowego, zmieniającego zasady kalkulacji taryf w tym zakresie. Jednakże prace nad tym rozporządzeniem przedłużały się, co spowodowało, że Prezes URE, zgodnie z oczekiwaniami uczestników rynku, przesunął datę wejścia w życie nowej IRiESP na dzień 1 stycznia 2013 roku. W związku z brakiem nowelizacji Rozporządzenia taryfowego w przepisanym terminie odpowiednia infrastruktura prawna dla funkcjonowania nowego modelu rynku gazu wywiedziona została poprzez interpretację obowiązujących już przepisów.
Praktycznym warunkiem funkcjonowania rynku giełdowego było zwolnienie tego rynku z administracyjnej kontroli cen. PGNiG, na skutek złożonego wniosku, w dniu 30 listopada 2012 roku zostało zwolnione przez Prezesa URE z obowiązku przedkładania do zatwierdzenia taryf w zakresie obrotu paliwami gazowymi na rynku giełdowym. Pierwsza transakcja na rynku terminowym zawarta została w dniu 20 grudnia 2013 roku.
Z uwagi na brak odpowiedniej zmiany w ustawie o giełdach towarowych w chwili obecnej sprzedawcy i odbiorcy gazu nie są członkami giełdy. Praktyczną konsekwencją tego faktu jest konieczność korzystania z pośrednictwa domów maklerskich w obrocie towarowym. W chwili obecnej w związku z pracami nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne i niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 946) proponowane jest rozszerzenie katalogu członków giełdy, tak by wyeliminowany został jeden z czynników determinujących ujemnie popularność giełdy jako forum transakcyjnego. Na koszt paliwa gazowego sprzedawanego na giełdzie dodatkowo wpływają nie tylko opłaty transakcyjne oraz koszty związane z ustanowieniem depozytów zabezpieczających, ale również koszty wynikające z pośredniczenia domów maklerskich w realizacji zleceń.
Import
PGNiG jest największym odbiorcą gazu ziemnego, sprowadzanego do Polski. Surowiec ten jest importowany głównie z kierunku wschodniego, ale także z terytorium Niemiec oraz Czech. Obecna infrastruktura gazownicza umożliwia odbiór gazu ziemnego z następujących kierunków:
- wschodniego – poprzez punkty zdawczo-odbiorcze: Drozdowicze i Zosin (na granicy polsko-ukraińskiej), Kondratki, Wysokoje oraz Tietierowka (na granicy polsko-białoruskiej);
- zachodniego – poprzez punkt zdawczo-odbiorczy w Lasowie oraz poprzez wykorzystanie rewersu wirtualnego na Gazociągu Jamalskim;
- południowego – poprzez punkt zdawczo-odbiorczy w Branicach lub alternatywnie w Głuchołazach oraz poprzez nowo wybudowany interkonektor w rejonie Cieszyna, łączący polski i czeski system gazowniczy.
W 2012 roku PGNiG sprowadziło do Polski około 10 999,95 mld m³ gazu wysokometanowego, z czego:
- 9 017,31 mld m³ (81,98 %) – od spółki OOO Gazprom Export;
- 366,03 mln m³ (3,33%) – od spółki Verbundnetz Gas AG (VNG);
- 640 mln m³ (5,82%) – od spółki Vitol SA;
- 890 mln m³ (8,09 %) – od PGNiG Sales & Trading.
W minionym roku PGNiG kontynuowało realizację dostaw gazu ziemnego z wykorzystaniem przesyłu zwrotnego, tzw. wirtualnego rewersu (ang.: virtual reverse flow) na Gazociągu Jamalskim.
PGNiG złożyło do OGP Gaz-System SA wniosek o świadczenie usługi wirtualnego rewersu na Gazociągu Jamalskim w okresie styczeń 2012 – grudzień 2015.
OGP Gaz-System SA w wyniku przeprowadzenia procedury przydziału dostępnej zdolności polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego dla usług długoterminowego przesyłania zwrotnego zawarł z PGNiG umowę o świadczenie tej usługi na warunkach przerywanych.
Zamówione moce przesyłowe wykorzystywane są do przesyłu gazu ziemnego, pozyskanego na rynku niemieckim, (VTP Gaspool) relatywnie tańszego w stosunku do tego pozyskiwanego na podstawie Kontraktu Jamalskiego.
W wyniku zakończenia w 2011 roku działań modernizacyjnych istniejącego punktu zdawczo-odbiorczego Lasów na granicy z Niemcami (połączenie dwukierunkowe) nastąpiło zwiększenie przepustowości interkonektora, a tym samym zwiększenie możliwości importu gazu ziemnego z kierunku Niemiec o ok. 0,5 mld m³/rok do łącznej wielkości około 1,5 mld m³/rok. Zwiększona przepustowość w punkcie Lasów została udostępniona od stycznia 2012 roku.
Połączenia międzysystemowe (w punkcie zdawczo-odbiorczym w Lasowie oraz oddane do użytku w 2011 roku połączenie międzysystemowe z Czechami w rejonie Cieszyna) znacząco wpływają na bezpieczeństwo energetyczne kraju, stanowiąc jednocześnie potencjalny kierunek dostaw awaryjnych. Interkonektory pozwalają także na swobodną wymianę handlową pomiędzy krajami Unii Europejskiej i umożliwiają większą integrację gospodarczą państw członkowskich.
Ponadto spółka Polskie LNG SA (w której 100% udziałów posiada OGP Gaz-System SA) prowadzi projekt budowy terminalu LNG w Świnoujściu. W pierwszej fazie (do 2014 roku) terminal będzie miał przepustowość 5 mld m³ gazu. Zakontraktowane przez PGNiG dostawy w ilości 1 mln ton skroplonego gazu ziemnego rocznie (około 1,34 mld m³ gazu ziemnego) rozpoczną się w połowie 2014 roku.